Creatinine máu là gì?
Creatinin là một chất chuyển hoá nitơ, sản phẩm thoái giáng của creatin ở cơ. Creatin là kho dự trữ năng lượng thứ 2 của cơ thể, có nguồn gốc từ:
- Ngoại sinh do thức ăn cung cấp.
- Nội sinh chủ yếu từ gan, ngoài ra có thể ở thận và tuỵ.
Phần lớn creatin được duy trì ổn định trong các cơ vân. Creatin bị thoái biến trong các cơ thành creatinin, chất này được đưa trở lại tuần hoàn rồi thải trừ qua thận. Ở thận, creatinin được lọc qua cầu thận và được coi là không được ống thận hấp thu. Vì vậy, nồng độ creatin máu phản ánh toàn bộ khối lượng cơ của một cá thể mà không phụ thuộc vào tình trạng dinh dưỡng của bệnh nhân, ngược lại nồng độ creatinin máu chủ yếu phản ánh chức năng thận của bệnh nhân. Khi không có bệnh thận, creatinin trong nước tiểu được bài xuất với một lượng khá hằng định và biểu hiện chức năng lọc của cầu thận cũng như chức năng bài xuất tích cực của ống thận vì vậy có thể dự kiến được một nồng độ creatinin trọng nước tiểu ở một người bình thường.
Xét nghiệm creatinine máu là gì?
Xét nghiệm creatinin máu là đo lượng creatinin trong huyết tương. Xét nghiệm này nhằm mục đích:
- Chẩn đoán và đánh giá mức độ suy thận.
- Theo dõi người được ghép thận.
Lưu ý:
- Khi giảm 50% số nephron (đơn vị cấu trúc và chức năng của thận) có hoạt động chức năng chỉ gây tăng nhẹ creatinin máu (1 – 2 mg/dL). Do đó định lượng creatinin huyết thanh thiếu tính nhạy và không cho phép xác định các biến đổi chức năng thận kín đáo, như được thấy trong tăng huyết áp, đái tháo đường hoặc ở người có tuổi.
- Để khắc phục khuyết điểm này, ta kết hợp với định lượng creatinin niệu 24 giờ để xác định hệ số thanh thải (clearance) của creatinin sẽ cho các thông tin hữu ích hơn trong đánh giá sớm chức năng thận, điều chỉnh lượng thuốc thải trừ qua thận.
- Trong trường hợp không thể thu thập nước tiểu 24 giờ, ta có thể áp dụng công thức nghiên cứu IDMS-Traceable MDRD để tính toán mức lọc cầu thận (eGFR) dựa trên tuổi, cân nặng và nồng độ creatinin máu, cho phép xác định chính xác và dễ dàng đánh giá chức năng thận.
Định lượng creatinin máu thay đổi theo từng giờ. Sau khi ăn, nồng độ creatinin thường tăng nhẹ và tăng cao hơn nếu ăn một lượng lớn protein. Thông thường, định lượng creatinin máu cao nhất vào khoảng 7 giờ tối và thấp nhất vào khoảng 7 giờ sáng.
Các yếu tố ảnh hưởng đến định lượng creatinin máu bao gồm: khối lượng cơ thể, định lượng protein nạp vào cơ thể, tình trạng sức khỏe… Định lượng này có thể thay đổi ở mỗi người.
Bạn sẽ đi xét nghiệm creatinine máu khi nào?
Xét nghiệm creatinin máu cần được thực hiện định kỳ để theo dõi và đánh giá chức năng thận.
Có thai, điều trị các thuốc có ảnh hưởng đến thận.
Khi có các biểu hiện của suy giảm chức năng thận:
- Người mệt mỏi, chán ăn, mất ngủ, khó tập trung;
- Đái ra máu;
- Nước tiểu sẫm màu giống màu cafe;
- Giảm lượng nước tiểu;
- Sưng hoặc phù mặt, bụng, đùi, mắt cá chân, đặc biệt là vùng xung quanh mắt;
- Đau bên hông, dưới khung sườn;
- Tăng huyết áp.
Cần chuẩn bị gì khi đi xét nghiệm creatinine máu?
Xét nghiệm được thực hiện trên huyết thanh, bệnh nhân nên nhịn ăn 8 tiếng trước khi lấy máu xét nghiệm, tốt nhất nên đi xét nghiệm vào buổi sáng.
Kết quả bình thường của xét nghiệm creatinin
Creatinin huyết thanh:
- Nam: 0,7 – 1,3 mg/dL hay 62 – 115 µmol/L.
- Nữ: 0,5 – 1,0 mg/dL hay 44 – 88 µmol/L.
- Trẻ em: 0,3 – 1,0 mg/dL hay 26– 88 µmol/L.
Người trên 16 tuổi thì eGFR: > 90 ml/phút/1,73 m2.
Khi nào kết quả xét nghiệm thay đổi?
Tăng creatinine máu:
Có 3 nhóm nguyên nhân chính thường gặp là:
Suy thận trước thận:
- Suy tim mất bù
- Mất nước, giảm khối lượng tuần hoàn
- Dùng thuốc lợi tiểu hay thuốc hạ áp
- Xuất huyết
- Hẹp động mạch thận
Suy thận tại thận
- Tổn thương cầu thận
- Tổn thương ống thận
Suy thận sau thận:
- Sỏi thận
- Đa u tuỷ xương
- Tăng canxi máu
- Acid uric tăng trong máu
- Viêm nhú thận hoại tử do đái tháo đường
- Do chất độc
Tìm hiểm thêm >> Bảng chỉ số tiểu đường cho bệnh nhân tiểu đường
Giảm creatinine máu:
- Hoà loãng máu
- Hội chứng tăng tiết hormon chống bài niệu không thích hợp
- Suy dinh dưỡng nặng
- Có thai
- Một số bệnh cơ gây teo mô cơ
Mức lọc cầu thận ước tính eGFR:
- Tăng mức lọc cầu thận ước tính: các nguyên nhân gây tăng nồng độ creatinin máu
- Giảm mức lọc cầu thận ước tính: thai nghén, sử dụng thuốc gây ức chế bài xuất creatinin: cimetidnin, trimethoprim.
Mời Cô chú, anh chị tham khảo thêm các loại xét nghiệm khác:
> Chỉ số axit uric cao là bao nhiêu?
> Cách nhận biết nhóm máu đơn giản, chính xác nhất
Làm gì khi kết quả bất creatinin thường?
Xét nghiệm creatinine máu cung cấp các bằng chứng về các thay đổi của tình trạng sức khoẻ cũng như hoạt động của gan và thận. Các thông số này thay đổi do nhiều nguyên nhân khác nhau. Do đó khi có kết quả bất thường bệnh nhân cần được tư vấn bởi các bác sĩ tại bệnh viện/ phòng khám dạ dày, đại trực để thực hiện thêm các xét nghiệm khác nhằm tìm ra nguyên nhân chính xác.
◊◊ TÀI LIỆU THAM KHẢO:
- Các xét nghiệm thường quy áp dụng trong thực hành lâm sàng, 2013, PGS.TS. Nguyễn Đạt Anh – DSCKII. Nguyễn Thị Hương.
- Sinh lý học y khoa, 2018, Bộ môn sinh lý – ĐHYD TPHCM.
Tư Vấn Miễn Phí
Đặt Lịch Khám